Krzyżyki

Symbol krzyża znany był w wielu kulturach i religiach starożytnych jeszcze przed narodzinami chrześcijaństwa. Występował on w wielu odmianach i miał różne znaczenie. Jednak najbardziej do rozpowszechnienia tego znaku przyczynił się fakt śmierci ( ukrzyżowania) Jezusa Chrystusa na drzewie krzyża. Od tego momentu krzyż znalazł nieodzowne miejsce w historii zbawienia człowieka przez ofiarę odkupienia naszych win jaką poniósł na nim Bóg – Człowiek w osobie Jezusa. W początkach chrześcijaństwa krzyż był symbolem nie tylko śmierci Chrystusa ale też prześladowania pierwszych chrześcijan , którzy oddawali życie w podobny sposób. Choć pierwotnym znakiem chrześcijan był symbol ryby to po zalegalizowaniu chrześcijaństwa w IV w. zaczął on być coraz częściej zastępowany znakiem krzyża. Jako najbardziej powszechny uważa się tzw. krzyż łaciński składający się z dwóch prostych ramion, pionowego – dłuższego i poziomego – krótszego , jednak na przestrzeni wieków powstało ok. 400 odmian krzyża , lecz nie wszystkie są utożsamiane z chrześcijaństwem. Wspomniany krzyż łaciński jest głównym symbolem Kościoła Katolickiego , a w szczególności odmiana zwana „krucyfiksem ” (od łacińskiego – cruci fixus – czyli przybity do krzyża) z wizerunkiem ukrzyżowanego Jezusa. Symbol krzyża znalazł odzwierciedlenie w sztuce świeckiej i sakralnej, powstało bardzo dużo dzieł związanych z tą tematyką . Poza różnymi odmianami krzyża w każdym Kościele spotykamy tzw. Drogę Krzyżową ( XIV stacji ukazujących mękę i śmierć Jezusa Chrystusa ). Krzyż towarzyszy nam na co dzień , a najczęściej widzimy go jako przydrożne figury , jako oznaczenia świątyń , kaplic i kapliczek , jako krzyże cmentarne i oznaczenia miejsc tragicznej śmierci , pomniki i monumenty związane z wydarzeniami patriotycznymi i religijnymi , jak i te miniaturowe zw. Krzyżykami ,które wiszą w naszych domach i naszym otoczeniu oraz te najmniejsze – przeznaczone do osobistego noszenia , lub stanowiące część np. różańca. Były one wykonywane z różnych materiałów od drewna po różne metale i tworzywa i kombinację tych rzeczy. Pod względem różnorodności i ilości odmian same krzyżyki mogą być tematem odrębnej kolekcji jednak są one ściśle powiązane z medalikami , powiedział bym nawet iż są poprzednikami medalików gdyż pojawiły się wcześniej. Oto kilkanaście z nich zaczynając od najstarszych:

dscf1704_cr

X-XIII w. Sześć sztuk różnych krzyżyków z Rusi Kijowskiej.

DSCF0205_crDSCF0206_cr

Krzyżyk – Ruś Kijowska datowany na XI – XII w.  Wymiary: 26 x 18 mm.

DSCF0207_crDSCF0208_cr

Enkolpion jest to krzyż -relikwiarz datowany XI – XIII w. Wymiary: 48 x 28 mm.

DSCF1245_crDSCF1246_cr

XI – XII w.  Enkolpion  podobny kształt , tylko odlewane postacie Jezusa i Maryi. Odnaleziony na Ukrainie. Wymiary: 58 x 25 mm.

 DSCF1018_crDSCF1019_cr

  Enkolpion mniejsza odmiana datowany podobnie jak wyżej. Wymiary: 45 x 18 mm.

DSCF1639_cr DSCF1640_cr

XI – XIII w. Bardzo ciekawy krzyż dwuramienny . Co do datowania jeszcze będę dokładnie sprawdzał , lecz  moim zdaniem to ten okres.  Ułamane  górne ramię. Wymiary: 28 x 23 mm.

DSCF0421_crDSCF0422_cr

Mały krzyżyk , prawdopodobnie średniowiecze z wpisanym w środku krzyżem celtyckim. Wymiary: 27 x 19 mm.

DSCF0736_crDSCF0737_cr

Podobna odmiana Krzyżyka ,jak wyżej, tylko z wpisanymi w środek Najświętszymi Sercami z jednej strony i gołębicą symbolizującą Ducha Świętego z drugiej strony. Wymiary: 26 x 20 mm.

SAM_0375_cr SAM_0376_cr

Mały średniowieczny ołowiany (lub ze stopu z ołowiem)  krzyżyk . Wygląda na prostą ręczną robotę. Wymiary: 22 x 12 i grubości 3 mm.

DSCF2063_crDSCF2062_cr

XVII w. Ciekawy krzyżyk z ręcznie grawerowanymi ozdobnikami, na rewersie monogram Maryi.  Wymiary: 40 x 22 mm.

DSCF0210_crDSCF0211_cr

Ciekawy krzyżyk z okresu XVII – XVIII w. z  przedstawieniem tzw. Świętych Członków czyli miejsc okrutnych zranień Jezusa Chrystusa ( głowa – cierniem zraniona , serce – włócznią przebite, ręce i stopy – przebite gwoździami ) Krzyżyk był wykonany dla Bractwa Pięciu Ran Jezusa Chrystusa . Wymiary: 35 x 20 mm.

Testament z Krzyża

” A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: „Niewiasto, oto syn Twój”. Następnie rzekł do ucznia: „Oto Matka twoja”. I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie   ”   Ew. Jana. 19: 25-27  

Tymi słowami Jezus daje nam Matkę Swoją jako naszą Matkę i największą orędowniczkę w każdej sprawie zwanej też „Ucieczką grzeszników”.  Fakt ten znalazł swoje odzwierciedlenie w dawnych krzyżykach poprzez umieszczenie na nich osoby Matki Jezusa Maryi. Spotykamy kilkanaście odmian takich krzyżyków, oto kilka z nich:

DSCF0225_crDSCF0226_cr

Krzyżyk  datowany na XVIII – XIX w. z przedstawioną na rewersie Maryją. Opis w tłumaczeniu brzmi: Matko Boża módl się za nami.  Wymiary: 38 x 22 mm.

DSCF1269_crDSCF1270_cr

XVIII w. Krzyżyk , podobna odmiana jak wyżej. Głowa Jezusa skiniona w lewo. Brak aureoli na awersie i rewersie.  Wymiary: 43 x 24 mm.

Widoczna postać Matki Bożej to Maryja Niepokalanie Poczęta stojąca na półksiężycu.  Wizerunek Maryi Niepokalanej był bardzo znany w XVII i XVIII w. Mimo iż Kościół ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP dopiero w połowie XIX w.

DSCF0323_crDSCF0324_cr

XVII – XVIII w. Krzyżyk z Dziewicą Niepokalaną. Wymiary: 42 x 20 mm.

dscf1656_crdscf1657_cr

XVII – XVIII w. Krzyżyk z napisem: ” Dziewico Niepokalana daj wieść życie czyste”. Wymiary: 34 x 19 mm.

DSCF0217_crDSCF0218_cr

DSCF0219_crDSCF0220_cr

Widoczne dwie wersje krzyżyków z okresu XVIII w. z napisem: ( Dziewico Niepokalana daj wieść życie czyste). Wymiary: 43 x 24 mm.

DSCF0221_crDSCF0222_cr

Odmiana jak  wyżej z prostym uszkiem. Różnice w wizerunku Maryi. Wymiary: 45 x 25 mm.

DSCF0223_crDSCF0224_cr

Mniejsza odmiana z prostym uszkiem , bez napisów.  Wymiary: 31 x 20 mm.

DSCF1621_crDSCF1622_cr

XVIII – XIX w. Krzyżyk z NMP Niepokalanie Poczętą, bez napisów prawdopodobnie od różańca. Wymiary: 30 x 18 mm.

SAM_1327_cr_crSAM_1329_cr

Podobna odmiana tylko wykonana z cienkiej blaszki. Wymiary: 30 x 19 mm.

DSCF0215_crDSCF0216_cr

W tej odmianie napis brzmi: (Matko Bolesna módl się za nami). Wymiary: 50 x 30 mm.

DSCF0212_crDSCF0213_cr

Jest to XVIII w. krzyżyk trójlistny z Sanktuarium Maria Taferl w Austrii przedstawiający na rewersie tzw. Pietę ( Maryja trzymająca ciało Jezusa zdjęte z Krzyża). Wymiary: 53 x 29 mm.

DSCF0398_crDSCF0399_cr

XVIII w.  Duży krzyżyk trójlistny jednoelementowy  zdobiony, typ : IV/12. Brak górnego ramienia. Wymiary widocznego krzyżyka: 50 x 39 mm.

DSCF1244_crDSCF1243_cr

XVII-XVIII w.  Duży krzyżyk trójlistny jednoelementowy maryjny, typ  VII/2 . Brak górnego ramienia. Wymiary widocznego krzyżyka: 53 x 40 mm.

DSCF1349_crDSCF1350_cr

XVIII – XIX w.  Krzyżyk  misyjny. Wymiary: 35 x 20 mm.

DSCF0733_crDSCF0734_cr

XIX w. Dwa  emajlowane krzyżyki trójlistne.  Ciekawe wzornictwo. Wymiary: 45 x 28 mm.

DSCF0227_crDSCF0228_cr

Wymiary: 45 x 25 mm.

DSCF0229_crDSCF0230_cr

Dwa popularne krzyżyki odpustowe z Sanktuarium na Jasnej Górze w Częstochowie. Datowanie XIX w. Dolny – Rewoliński nr. 847.  Wymiary: 50 x 30 mm.

DSCF1493_crDSCF1494_cr

Odmiana jak wyżej tylko z drobnymi różnicami na rewersie (inny kielich , inna czcionka ).

DSCF1520_crDSCF1521_cr

Jeszcze  jedna odmiana , widoczne różnice stempla awersu i rewersu. Niedobity kielich na rewersie , pod kielichem perełki.

DSCF0423_crDSCF0424_cr

XIX w. Podobna odmiana jak wyżej. Inne rozmieszczenie napisu ” PAMIĄTKA Z CZĘSTOCHOWY”.  Wymiary: 50 x30 mm.

DSCF1495_crDSCF1496_cr

Jeszcze jedna odmiana tego krzyżyka. Na awersie ozdobniki nie aniołki tylko kwiatki.

DSCF0375_crDSCF0388_cr

XIX w.  Odpustowy  krzyżyk  Częstochowski . Sygnowany  AM  (Aleksander Magnus ) .  Rewoliński nr. 446.  Wymiary: 50 x 27 mm.

DSCF0233_crDSCF0234_cr

Krzyżyk ozdobny. Datowanie XIX w. Wymiary: 28 x 18 mm.

DSCF0321_crDSCF0322_cr

XIX w. Krzyżyk Unicki , na rewersie widzimy postać św. Barbary. Wymiary: 40 x 22 mm.

dscf1650_crdscf1651_cr

XIX – XX w. Srebrny Krzyżyk Unicki. Na rewersie widoczne punce.  Wymiary: 33 x 22 mm.

DSCF0231_crDSCF0232_cr

Duży aluminiowy krzyżyk wybity na okoliczność ogłoszenia  Roku Jubileuszowego 1933  zwanego ” Rokiem Odkupienia” w Rzymie. Widzimy na nim sześć kluczowych scen ewangelicznych: 1- Ostatnia Wieczerza , 2- Ukrzyżowanie Jezusa , 3- Zmartwychwstanie Jezusa , 4- Przekazanie św. Piotrowi kluczy do Królestwa Niebieskiego i uczynienie Go namiestnikiem Jezusa na Ziemi , 5- Wniebowstąpienie Jezusa , 6- Zesłanie Ducha Świętego .Wymiary: 107  x 74 mm.

DSCF0427_cr

XX w. Ciekawy jednostronny krzyżyk z przedstawieniem sceny z pod krzyża. Dodatkowo umieszczona postać Matki Jezusa i św. Jana Apostoła Ewangelisty.  Wymiary: 42 x 23 mm.

Podziel się na:
  • Facebook
  • Google Bookmarks
  • Blogger.com
  • Twitter
  • Gadu-Gadu Live
  • Poleć
  • RSS

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *


× dwa = 6