Poczajów – miejscowość znajdująca się na terenie Ukrainy na ziemi Wołyńskiej nieopodal Krzemieńca. Miejsce to zasłynęło już w XII w. za sprawą cudownych objawień Bogarodzicy , która ukazała się prawosławnym pustelnikom przebywającym w pieczarach poczajowskiej góry w 1198 r. i 1260 r. Podczas 2 objawienia Matka Boża odcisnęła swoją stopę w kamieniu a w miejscu tym wytrysło cudowne źródełko.(Kamień i źródełko do dziś znajduje się w świątyni )W miejscu tym wzniesiono pierwszą kaplicę. Historia cudownej ikony przedstawiającej Matkę Bożą tulącą Dzieciątko Jezus jest trochę młodsza i ma związek ze zdarzeniem z 1559 r., kiedy to grecki metropolita Konstantynopola – Neofita , wracając z Moskwy zatrzymuje się u właścicielki Poczajowa Anny Hojskiej (pisane też Gojskiej ). W podzięce za gościnę ofiaruje jej niewielką ikonę Matki Bożej z Dzieciątkiem. Po pewnym czasie zauważono iż obraz emanuje światłem i w niedługim czasie dokonał się pierwszy cud uzdrowienia niewidomego od urodzenia brata dziedziczki. Po tym wydarzeniu w roku 1597 Anna Hojska przekazała ikonę do ufundowanego przez siebie monasteru w Poczajowie. Miejsce to stało się szybko ośrodkiem kultu Maryjnego na Rusi. W 1618 r. powstaje w klasztorze drukarnia , co jeszcze bardziej rozpowszechniło to miejsce. W roku 1623 kolejny spadkobierca Poczajowa – Jędrzej Firlej ( kalwin ) najeżdża zbrojnie klasztor zabierając dobra i cudowną ikonę , którą umieszcza na zamku w Kozinie. Dopiero w 1647 r. na mocy wyroku trybunału lubelskiego ówczesny przełożony klasztoru Jow Zalizo odzyskuje ikonę. W 1649 r. zostaje wzniesiona nowa cerkiew pod wezwaniem św. Trójcy. Od 1661 r. zaczęto spisywać cuda jakie miały miejsce za pośrednictwem Madonny Poczejowskiej. Największy cud miał miejsce w 1675 r. za panowania Jana III Sobieskiego , wówczas to Turcy w noc poprzedzającą oblężenie klasztoru , zobaczyli Madonnę z aniołami , przerażeni zaczęli strzelać z łuków , lecz strzały zawracały w ich kierunku. Po tym zdarzeniu odstąpili od oblężenia. Około roku 1720 monaster przechodzi w ręce unitów ( zakonu Bazylianów ). Od tej pory klasztor stał się siedzibą zwierzchnika Bazylianów w Polsce. Unici kontynuowali działalność wydawniczą , prowadzili szkołę i przyczynili się do znacznej rozbudowy tego miejsca , a to za sprawą pokutującego w tym klasztorze od 1756 r. znanego hulaki, okrutnika i warchoła Mikołaja Bazylego Potockiego (1706-1782), który był fundatorem przebudowy. Dzięki staraniom króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i wspomnianego Mikołaja Potockiego dnia 8 września 1773 r. odbyła się koronacja cudownej ikony Matki Bożej Poczajowskiej koronami papieskimi papieża Klemensa XIV, a koronacji dokonał łucki biskup greckokatolicki Sylwester Rudnicki. W uroczystości wzięło udział ok. 100 tysięcy wiernych, a miejsce to zyskało miano Unickiej Częstochowy i było licznie nawiedzane przez wiernych trzech wyznań ( katolików , grekokatolików i prawosławnych ).
Medal koronacyjny Cudownego Obrazu MB Poczajowskiej z umieszczonymi nazwiskami Stanisława Auguata Poniatowskiego i Mikołaja Potockiego oraz papieża Klemensa XIV i biskupa Sylwestra Rudnickiego i datą koronacji 8 września 1773 r. Rewoliński nr. 656 . Stopień rzadkości: R4. Średnica: 39 mm.
W roku 1833 władze carskie zamykają zakon Bazylianów (jest to skutek represji po powstańczych ), a klasztor wraca w ręce mnichów prawosławnych. Sa dwie wersje co do losów cudownej ikony. Jedna mówi iż Bazylianie przed opuszczeniem klasztoru podmieniają oryginał ikony kopią obrazu , natomiast cudowną ikonę Matki Bożej Poczajowskiej przekazują w opiekę ówczesnym dziedzicom Poczajowa – Tarnowskim , którzy mieli wywieść go do Galicji i ślad się tutaj urywa. Druga wersja podaje iż cudowna ikona pozostała w świątyni i jest tam po dziś dzień.
Okres zaborowy to czas dominacji prawosławia i wykorzystania tego miejsca do walki z Polskością i rusyfikacji tamtych ziem, dzięki drukowanym tam materiałom. Samo miejsce stało się celem pielgrzymek kolejnych carów: 1842 r.- Mikołaj I , 1856 r.- Aleksander II , 1878 r. – Aleksander III.
Oto fragment historii związanej z miejscem i wizerunkiem Matki Bożej Poczajowskiej.
XVIII – XIX w. Prawosławny medalik z MB Poczajowską i św. Hiobem (Jow ) Poczajowskim , a dokładnie wyświęcony w 1659 r. przez Cerkiew Prawosławną , kilka lat po śmierci były przełożony monasteru w Poczajowie w latach ( 1604 – 1651 )- Jow Zalizo. Założyciel drukarni , uznawany za ascetę i gorliwego obrońcę prawosławia. Wymiary: 26 x 16 mm.
XVIII – XIX w. Duża odmiana medalika z MB Poczajowską , prawdopodobnie wykonany w okresie przebywania zakonu Bazylianów w Poczajowie. Widoczny na rewersie Krzyż jest odmianą Unicką, bez poprzecznej belki , która jest w Krzyżach prawosławnych . Wymiary: 45 x 31 mm.
XIX w. Unicki medalik z MB Poczajowską i św. Jozafatem Kuncewiczem (1580 – 1623 r. ) wykonany na okoliczność Kanonizowania Jozafata w 1867 r. Medalik był pozłacany lub posrebrzany , ułamane uszko. Wymiary: 28 x 23 mm.
XIX w. Ręcznie malowana ikona MB Poczajowskiej otoczona srebrnym płaszczem ze starymi carskimi próbami srebra 84 i zankami из. Wymiary: 53 x 40 mm.
